"У 1987 годзе на ўзбярэжжы Свіслачы ў скверы Янкі Купалы група мастакоў сабралася з плакатамі ў гонар юбілею Марка Шагала. Гэтая акцыя праходзіла на фоне антысеміцкай антышагалаўскай кампаніі, якую ўзначальваў Міхаіл Савіцкі. Удзельнікі ўспамінаюць, як раз’юшаны Савіцкі і іншыя члены Саюза мастакоў разам з групай міліцыянтаў прыйшлі ў сквер і патрабавалі прыбраць карціны, а некаторыя нават кідалі ў раку".

– © Калекцыя пАРТизана: "Мiнск. Нонканфармiзм 1980-х", 2016, 9 стар.

-

З успамінаў Валеры Мартынчыка:

"Мая майстэрня ў той час была прама насупраць доміка I З’езда РСДРП у самым цэнтры Мінска, менавіта ў тым доме, дзе ў свой час жыў Лі Гарві Освальд, які застрэліў амерыканскага прэзідэнта Джона Кенэдзі. На той жа вуліцы жыў паэт Аляксей Жданаў, з якім мы пазнаёміліся толькі ў 1986 годзе. Памятаю, пасля першага вечара ў маёй майстэрні ён, развітаўшыся, сышоў, як раптам праз хвілін пяць грук у дзверы. Адкрываю — Жданаў. «Валеры! Я вярнуўся сказаць, што ўпершыню сустрэў разумнага мастака!» — рэзка развярнуўся і знік, што, як я пазней зразумеў, было ў ягонай манеры. Ён любіў рэзкасці: знаёміцца і сварыцца, затым мірыцца і зноў сварыцца...

У мяне ў майстэрні быў тэлефон — прадмет раскошы ў той час. У Маскве, мяркуючы па чутках, пачыналася новая «адліга», а тут юбілей нашага земляка Марка Шагала — стагоддзе. Жданаў быў у мяне ў майстэрні, калі мы абмяркоўвалі гэтую падзею, і раптам яму ў галаву прыйшла думка адсвяткаваць гэта публічна. Каго цяпер здзівіш публічнымі выступамі? Але ў той час на нашай памяці нічога падобнага проста не існавала. Публічнае, што б там ні было, было забароненае. Акрамя афіцыйных шэсцяў, вядома. У той час публічная акцыя ў Мінску магла прывесці да непрадказальных наступстваў. Жданаў, як я сказаў, быў рашучым чалавекам. Ён набраў нумар Міністэрства культуры і нейкаму чыноўніку заявіў, што група людзей збіраецца адзначыць стагоддзе Шагала на свежым паветры, каля Траецкага прадмесця. «Якога яшчэ Шагала?» — перапытаў работнік Міністэрства культуры. Жданаў патлумачыў, хто такі Шагал. «Ды я вам сто такіх Шагалаў знайду! — зароў голас у трубцы. — Каб і не думалі! Пашкадуеце!»

Тым не менш мы пайшлі. Было страшнавата. Я папярэдзіў сваякоў, што ўсё магчыма. На ўсялякі выпадак запрасілі некалькі чалавек з фотагуртка падстрахаваць нашую акцыю. Мы са Жданавым, мой сябар-фізік Ігар Фядчэня з Акадэміі навук са сваёй сяброўкай Воляй, яшчэ некалькі чалавек. Ля Траецкага нас чакала паэтка Наташа Татур. Жданаў і Татур тут жа пачалі чытаць вершы, цудоўныя вершы. Раптам адусюль з’явілася міліцыя — нас чакалі: дзеяч культуры з міністэрства стрымаў слова. Маёр спрабаваў спыніць акцыю, міліцыя абкружыла нашую групку, але паэты працягвалі чытаць. Фотагурток узяўся за працу — з усіх бакоў чулася шчоўканне апаратаў, а Наташа і Аляксей працягвалі чытаць. Мы былі ўражаныя іх адвагай, але міліцыі станавілася ўсё больш, і яны ўрэшце выпіхнулі нас і развялі ў розныя бакі. Акцыя скончылася, але яна адбылася, і паэты далі першы ўрок смеласці ў краіне, дзе дзесяцігоддзямі ўладарыў страх".

– © Калекцыя пАРТизана: «Минск. Нонконформизм 1980-х», 2016, 99 стр.

падзеі