engrus
  • 2024
  • 2023
  • 2022
  • 2021
  • 2020
  • 2019
  • 2018
  • 2017
  • 2016
  • 2015
  • 2014
  • 2013
  • 2012
  • 2011
  • 2010
  • 2009
  • 2008
  • 2007
  • 2004
  • 2003
  • 2002
  • 2001
  • 2000
  • 1999
  • 1998
  • 1997
  • 1996
  • 1995
  • 1994
  • 1993
  • 1992
  • 1991
  • 1990
  • 1989
  • 1988
  • 1987
  • 1985
  • 1984
  • 1982
  • 1971

2024

2023

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

1992

1991

1990

1989

1988

1987

1985

1984

1982

1971

bel Пераклад чакае праверкі

Першы мінскі Манмартр

3 кастрычніка 1987 г.
Мінск, сквер Янкі Купалы

Спадарожныя дакументы

З успамінаў Валера Мартынчыка: "Пачыналіся небывалыя да таго рэчы: то раптам здарыліся выбары дырэктара мастацкага камбіната, то — дазвол выстаўляцца ў парку без папярэдняй цэнзуры. Гэта было шокам не толькі для нас, тых, хто працаваў на гарышчах і ў падвалах, але і для афіцыёзу. Цяпер відавочна, што гэта можна было б назваць рэвалюцыяй зверху. Не перабудовай, а, хутчэй, пераваротам. І трэба аддаць належнае крамлёўскім арганізатарам — яны не чакалі, пакуль грамадства выбухне, як гэта адбываецца ў некаторых краінах, а праявілі ініцыятыву. Ведаючы кансерватызм нашых людзей і мясцовай адміністрацыі, яны разаслалі па гарадах і вёсках «эмісараў», каб сеяць смуту падбухторваць народ да свабоды. І падобна, што на мастакоў мінскага андэграўнду ў самым пачатку працэсу і была ўскладзеная такая рэвалюцыйная місія.

Мая майстэрня ў цэнтры Мінска была месцам сустрэчы адукаваных маладых людзей (фізікаў і лірыкаў), перавалачным пунктам самвыду, месцам, дзе абмяркоўвалася ўсё, у тым ліку сацыяльныя праблемы. І раптам з’явіўся невядомы, даволі энергічны малады чалавек у чырвоных клятчастых штанах (мы яго празвалі Клятчасты) з рознымі вар’яцкімі свабодалюбнымі ініцыятывамі. А ў каго іх няма? Але ў яго была чароўная кніжачка — пасведчанне чальца ЦК Кампартыі ў Маскве, і гэтая малая кніжачка рабіла вялікае ўражанне на бюракратаў. Пабываўшы ў маёй майстэрні і, магчыма, у іншых ды наслухаўшыся крамольных прамоваў, ён, напэўна, вырашыў, што мастакі і ёсць найбольш свабодалюбнаю часткай грамадства. Ужо на наступны дзень Клятчасты ўладкаваўся на мастацкім камбінаце шрыфтавіком. А яшчэ праз дзень развесіў заклікі да агульнага сходу на прадмет перавыбрання дырэктара. Праўда, ён не ведаў, што мастакі ў маёй майстэрні і мастакі мастацкага фонду былі зусім рознымі людзьмі. Народ прыйшоў, але неахвотна, з панурымі тварамі. Я, на жаль, спазніўся, але, паводле расповеду відавочцаў, уся чартаўшчына адбылася вельмі хутка, бо народ і сесці не паспеў, як Клятчастага знайшлі выкінутым у калідор з рассыпанымі касетамі і магнітафоннай стужкай. Першы ўрок дэмакратыі не атрымаўся, але наш сябар быў аптымістам. Менавіта ён і арганізаваў першую свабодную выставу ў цэнтры Мінска, у парку Янкі Купалы. Ён распаўсюдзіў чутку сярод мастакоў, што 3 ліпеня з нагоды Дня горада ў парку на беразе Свіслачы адбудзецца свабодная выстава. Выстава без мастацкай рады, проста свабодная выстава. Таму, хто не жыў у Савецкім Саюзе, не зразумець значнасці падзеі: у тыя часы любы малюнак, выстаўлены публічна без афіцыйнага на тое дазволу, разглядаўся як ідэалагічная дыверсія з адпаведным артыкулам у Крымінальным кодэксе (успомнім маскоўскую бульдозерную выставу). Чутка разляцелася, мастакі захваляваліся. Мой сусед па майстэрні, Гена Хацкевіч, папрасіў падвезці ў парк два ягоныя вялікія палотны. Была сонечная летняя нядзельная раніца. З усіх бакоў да парку набліжаліся маладыя мастакі. Немагчыма забыць раз’юшанага і заслужанага акадэміка Міхаіла Савіцкага 1 , які асабіста аддаваў загады міліцыянтам кідаць у ваду выстаўленыя ў парку карціны. «Той не мастак, хто выстаўляе карціны без дазволу!» — столькі спрыту праявіў акадэмік у тую сонечную нядзельную раніцу.

Ён, расставіўшы рукі, бегаў, вырываючы карціны з рук, спрабуючы спыніць натоўп жывапісцаў, графікаў, керамістаў і плакатыстаў. Як ні дзіўна, у міліцыі было дастаткова здаровага розуму, каб не прытрымлівацца загадаў «генерала» ад мастацтва. Памятаю двух міліцыянтаў, якія ляніва неслі вялікае палатно Хацкевіча. Як ні крычаў заслужаны мастак Савіцкі: «Кідайце ў ваду!» — яны так і не зрабілі гэтага, а кінулі проста ў кусты. Міліцыі і мастакоў у той паваротны дзень прыходзіла ўсё больш і больш, але ўсё вырашыла папера — факс з афіцыйным дазволам з ЦК партыі ў Маскве. І прынёс яго, прыбег задыханы, Клятчасты. Напружанне спала, свята пачалося. «Глядзі, глядзі, – прашаптаў голас (не скажу чый), — гэбэшнікі ідуць». Яны ішлі важна, малым, але вельмі ўпэўненым статкам, амаль у кожнага відэакамера. І о цуд! — за руку вітацца да іх пацягнуліся нашы шчырыя патрыёты. Усе як адзін. Што за чартаўшчына?!"
– © Коллекция пАРТизана: "Минск. Нонконформизм 1980-х", 2016, 81 стр.