engrus
  • 2025
  • 2024
  • 2023
  • 2022
  • 2021
  • 2020
  • 2019
  • 2018
  • 2017
  • 2016
  • 2015
  • 2014
  • 2013
  • 2012
  • 2011
  • 2010
  • 2009
  • 2008
  • 2007
  • 2004
  • 2003
  • 2002
  • 2001
  • 2000
  • 1999
  • 1998
  • 1997
  • 1996
  • 1995
  • 1994
  • 1993
  • 1992
  • 1991
  • 1990
  • 1989
  • 1988
  • 1987
  • 1985
  • 1984
  • 1982
  • 1971

2025

2024

2023

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

1992

1991

1990

1989

1988

1987

1985

1984

1982

1971

bel Аўтаматычны пераклад

Партрэт Томаша Зана

Валянцін Ваньковіч 1837 – 1839
Палатно, алей, 85,2 × 69 см

Выбраныя падзеі

Эксплікацыя працы ў калекцыі Белгазпрамбанка:

"У карпаратыўнай калекцыі ААТ "Белгазпрамбанк" знаходзіцца адзіны ў нашай рэспубліцы маляўнічы партрэт, які, на думку даследчыкаў, належыць пэндзлю Валенція Ваньковіча, выбітнага мастака-партрэтыста XIX стагоддзя, і з'яўляецца выявай То́маша Зана - аднаго з блізкіх сяброў Ваньковіча па Віленскім універсітэце".

То́маш Зан быў адным з самых рознабакова адораных і адукаваных людзей у віленскім асяроддзі Валенція Ваньковіча. Яго інтарэсы адрозніваліся надзвычайнай шырокасцю, закранаючы многія навукі і сферы ведаў: матэматыку, фізіку, астраномію, біялогію, архітэктуру, філасофію. Ён займаўся тэорыяй музыкі, гісторыяй, палітычнай эканоміяй, вывучаў польскую і французскую літаратуру, ведаў грэчаскую, нямецкую, італьянскую мовы, пісаў вершы.

Разам з Адамам Міцкевічам Томаш Зан быў адным з ініцыятараў стварэння таемных аб'яднанняў студэнтаў Віленскага ўніверсітэта: Таварыства філаматаў («якія імкнуцца да ведаў») у 1817 годзе і Таварыства філарэтаў («любячых дабрадзейнасць») у 1820. патрыятычную і палітычную накіраванасць, асветніцкія ідэі яго ўдзельнікаў зліліся з ідэямі нацыянальна-вызваленчымі. Гэта стала падставай для ўладаў да спынення дзейнасці таварыстваў, масавых арыштаў, суда і спасылкаў іх кіраўнікоў. У 1823 годзе Зан быў арыштаваны, у 1824 - асуджаны на год зняволення ў крэпасці і наступную ссылку ў Арэнбург, у якой правёў каля 13 гадоў.

Знаходзячыся ў спасылцы, Томаш Зан, дзякуючы сваім талентам і энцыклапедычным ведам, спрыяў ажыццяўленню шэрагу важных навукова-даследчых і асветніцкіх праектаў Расійскай імперыі. У прыватнасці, у 1829 годзе ён прыняў удзел у экспедыцыі па Урале вядомага нямецкага вучонага Аляксандра фон Гумбольдта, падчас якой быў праведзены шэраг важных геалагічных пошукаў, ажыццёўлены агляд уральскіх рудных радовішчаў: жалезных, залатаносных, самароднай плаціны, сабрана вялікая. У пачатку 1830-х гадоў Зан працаваў над стварэннем Арэнбургскага губернатарскага гісторыка-краязнаўчага музея - першага музея ў горадзе. Яго адкрыццё адбылося 1 красавіка 1831 года.

У 1837 годзе Томаш Зан атрымаў дазвол жыць у цэнтральных губернях Расіі, пераехаў у Санкт-Пецярбург, дзе да 1841 года служыў бібліятэкарам у Інстытуце Корпуса горных інжынераў, пакуль, нарэшце, яму не было дазволена вярнуцца на радзіму - у Беларусь.

Мяркуецца, што партрэт сябра свайго юнацтва Валенцій Ваньковіч напісаў у перыяд паміж 1837 і 1839 гадамі. Магчыма, падчас адной з верагодных паездак мастака ў Санкт-Пецярбург з Мінска, дзе ён жыў з 1829 года і адкуль у 1839 адправіўся ў сваё апошняе падарожжа ў Еўропу.

У стане глыбокай задуменнасці паўстае на партрэце Томаш Зан. Мастак па-майстэрску перадаў эфект яго адначасовай прысутнасці і "адсутнасці" перад гледачом. Фізічна ён тут: разгарнуўшыся ў тры чвэрці, спакойна сядзіць за сталом, спіна прамая, падбародак злёгку прыпадняты ўгару, пальцы правай рукі абапіраюцца на старонкі расчыненай кнігі. Але ў той жа час, ён недзе вельмі далёка, паляцеў за сваімі думкамі, успамінамі ці марамі. Не выпадкова погляд яго вачэй адведзены ў бок, падкрэсліваючы адхіленасць ад таго, што адбываецца тут і цяпер, а твар, дзякуючы крыху прыўзнятым куткам рота, здаецца гатовым азарыцца скептычнай паўусмешкай, нібы ў адказ на думкі, якія рояцца ў галаве. Гледзячы на ​​партрэт, нельга не ўспомніць аб імкненні мастакоў-рамантыкаў, да плеяды якіх належаў і Валенцій Ваньковіч, адысці ад будзённай штодзённасці, прадставіць чалавека ў выключныя, "выбраныя" хвіліны, калі ў ім найбольш поўна раскрываюцца лепшыя бакі яго духоўнага аблічча, унутраны свет яго душы, унутраны свет яго душы.

Выкарыстоўваючы няяркую гаму фарбаў, мастак удала выбудоўвае каларыстычнае адзінства палатна. Нейтральны фон, які згушчаецца ў мякка-карычневую імглу, і месцамі прыглушвае контурную вызначанасць постаці, спрыяе акцэнтаванню твару партрэтаванага, напісанне якога адрознівае адмысловая тонкасць выканання.

Рысы асобы пераклікаюцца з літаратурным апісаннем Томаша Зана, якое ў 1821 годзе пакінуў Ота Сьлізень, адзін са знаёмых Зана: «… сярэдняга росту, з павойнымі валасамі, асмуглы, з правільнай формы арліным носам, адкрытым, высокім, з вялікімі кутамі ілбом, прыемным выразам твару і вачэй». Разам з тым, Валенцій Ваньковіч знайшоў патрэбную грань паміж вернасцю натуры і мастацкім абагульненнем: не будзе перабольшаннем сказаць, што ў вобразе сябра ён увасобіў узвышаны ідэал чалавека сваёй эпохі - змагара і мысліцеля.

Набыта ў 2013 г. у прыватнага калекцыянера з Расіі"