engrus
  • 2024
  • 2023
  • 2022
  • 2021
  • 2020
  • 2019
  • 2018
  • 2017
  • 2016
  • 2015
  • 2014
  • 2013
  • 2012
  • 2011
  • 2010
  • 2009
  • 2008
  • 2007
  • 2004
  • 2003
  • 2002
  • 2001
  • 2000
  • 1999
  • 1998
  • 1997
  • 1996
  • 1995
  • 1994
  • 1993
  • 1992
  • 1991
  • 1990
  • 1989
  • 1988
  • 1987
  • 1985
  • 1984
  • 1982
  • 1971

2024

2023

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

1992

1991

1990

1989

1988

1987

1985

1984

1982

1971

bel Аўтаматычны пераклад

Аляксей Жданаў

1948–1993

Мастак, паэт.

Удзельнік арт-груп "Плюраліс", "Форма", "Корвус Цэкус" ("Сляпая варона").

Яго творчасць стала часткай таго неафіцыйнага мастацтва пераломнага перыяду 1980–1990-х гадоў, якое сёння называюць беларускім авангардам ці нонканфармізмам. Мастак у сваіх часцей за ўсё жывапісных творах і калажах стварыў паралельны свет, замкнёнае, герметычнае, некамунікацыйнае асяроддзе, якое ўвасабляе не толькі створаную ім самім рэальнасць, але і ўспрыманую ім штодзённасць. У яго творчасці спляталіся шэрыя будні з стваранай і захаванай ім прасторай.

На партрэтах і краявідах Жданава паўстаюць дзіўныя і нават страшныя людзі, урбаністычныя краявіды. Гэта аўтарская гарадская прастора, населеная «мутантамі», якая страчана ў часе, які чэрпае свой сэнс у адчуванні сацыяльнага краху мінулага і дня сённяшняй, страчанай будучыні. Гэты свет пабудаваны на «згарэлых» адчуваннях, пераломленай рэальнасці, якая ідэнтыфікуецца мастаком з дапамогай сваіх моцных і неадназначных эмоцый і ўспамінаў. Тут бачацца дастаткова абстрактнае апавяданне не пра месца, пазначанае на карце, але пра атмасферу пустаты, безвыходнасці і адначасова, як ні дзіўна, іранічны погляд на тое, што адбываецца [1].

Творы знаходзяцца ў прыватных калекцыях Артура Клінава, Андрэя Плясанава, Аляксандра Іванова, Яўгена Ксяневіча.

Жыў і працаваў у Менску.

Групы

Выбраныя падзеі

Выбраныя серыі твораў

Выбраныя творы

Асацыяваныя ўстановы

Артыкулы на KALEKTAR

Спадарожныя дакументы

Звязаныя імёны

Выбраныя даты:

1948

Нарадзіўся ў Хабараўску (СССР, сёння Расія) у сям'і ваеннага тапографа.

1949

Сям'я пераязджае ў Мінск.

З 1966

Вучыўся на вячэрнім філасофскім аддзяленні Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Па сведчанні прафесара В. А. Дунаева, які апынуўся аднакашнікам Аляксея, філасофію "вячэрнікам" выкладалі дрэнна, але Жданаў выяўляў сябе незвычайна ярка і жыў экстатычна. Заўсёды быў з новымі вершамі, патрабаваў уцягнутасці ў свой творчы працэс, бываў рэзкі, запальчывы і скандальна экстравагантны. Літаратурныя доследы сумяшчаў з празмерным ужываннем алкаголю.

1968

За сістэматычныя пропускі заняткаў, фармальна за правалены іспыт па гісторыі КПСС, Жданава выключылі з універсітэта.

Да 1970

Праслужыў у будбаце ў Сасновым бары пад Ленінградам. У войску працягнуў пісаць. Армейскія вершы захаваліся, але службу Аляксей Жданаў ніколі не ўспамінаў, казаў, што ўспамінаць няма чаго.

1971

Жданаў аднавіўся на 3-ці курс БДУ, але на 4-м быў зноў адлічаны за пропускі.

70-я гады – вяршыня для Жданава-паэта. На фоне новых брэжнеўскіх замаразкаў Аляксей паспрабаваў зладзіць духоўнае сховішча, паэтычнае «залапушша, дзе можна проста паляжаць, выцягнуўшы ногі».

1973–1974

Апынуўся ў Якуціі, на Калыме, у табары «бізуноў», на мяжы знікнення ў алкагольным маргінальным тупіку. З Калымы пасылаў знаёмым канверты з вершамі і без фактычнай інфармацыі. Зямля і «спадчыннікі» Гулага зачапілі.

1974

Вярнуўся ў Менск і выпусціў самаробную складанку калымскіх вершаў. Зблізіўся з Кімам Хадзеевым і людзьмі ягонага кола: паэтам Рыгорам Трэстманам, псіхіятрам Віктарам Круглянскім, нейрахірургам Юрыем Сердзюком, лінгвістам-паліглотам Барысам Галушкам і інш. Атрымаў доступ да «самвыдату», да рэпрынтаў рускай рэлігійнай філасофіі, да Лявонцьева. Ажаніўся з І. Маёравай, але шлюб неўзабаве знерваваўся.

1978-1981

Аляксей Жданаў напісаў свае лепшыя вершы, якія ў асноўным склалі два яго пасмяротныя зборнікі, першы з якіх – «Выбраныя вершы» (1993) – паэт паспеў сабраць сам.

1982

Пад пагрозай турэмнага зняволення за дармаедства і прымусовага лячэння ад алкагалізму Жданаў "падшыўся" і хрысціўся ў праваслаўі разам з Наталляй Татур, якая ў 80-х прымала актыўны ўдзел у яго лёсе, была яго музай і захавальніцай. У суаўтарстве з Татур ім была напісана п'еса "Бабуля праездам".

Пераклады з беларускага Алеся Разанава, пазнаёміўся з паэтам і высока аб ім адгукаўся. Адобраныя аўтарам пераклады Аляксей прапаноўваў у часопісы, але яны не былі прыняты.

Некалькі гадоў Жданаў пражыў усухую, не піў, але і вершаў амаль не было. Вёў самотны лад жыцця, працаваў вартаўніком, у госці хадзіў - па начах. У летні час выязджаў на шабашкі - сустрэчы нонканфармістаў.

1985

Новы мастакоўскі перыяд у жыцці Аляксея Жданава. Падзеі ў пандан "перабудове" развіваюцца інтэнсіўна і імкліва. Аляксей хутка сыходзіцца з прадстаўнікамі мінскага неафіцыйнага мастацтва: А. Клінавым, С. Малішэўскім, В. Чарнабрысавым, І. Барадулінай, А. Плесанавым, В. Мартынчыкам, І. Кашкурэвічам, Л. Русавай і інш. Уступае ў аб'яднанні «Форма», "Плюраліс" і "Corvus Caecus" (Белая варона). Бярэ ўрокі жывапісу (праходзіць лікбез) у В. Яўсеева і В. Мартынчыка. Удзельнічае ў знакавых, пераломных падзеях у мастацкім жыцці Мінска канца 80-х – пачатку 90-х: у выставах "На Калектарнай" (1987), "Перспектыва" (1987), "Панарама" (1989) і інш. Піша лісты Раісе Гарбачовай і Зянону Пазняку. Ходзіць на акцыі грамадзянскага непадпарадкавання. Удзельнічае ў арганізацыі і правядзенні несанкцыянаванага шэсця, прысвечанага 100-годдзю Марка Шагала. Зноў пачынае піць. Будуе аб'екты, збірае калажы і піша, няспынна піша, дзясяткі жывапісных работ. Здзяйсняе паездкі ў Грузію, Дагестан і Эстонію, у Ленінград і Пецярбург. Сябруе з Міцько. Устанаўлівае і пашырае творчыя сувязі. У рэшце рэшт - раздае пэндзлі і фарбы і збіраецца далей зноў пісаць толькі вершы.

20 верасня 1993

Трагічна загінуў у Менску. Напярэдадні пастукаўся да Хадзеева ў непрытомным стане і пераначаваў у яго на падлозе. А раніцай сышоў опохмеляться ў барак да суседзяў Дольнікава, якія жылі ў кватэры з землянымі падлогамі, таму што маснічыны даўно змянялі на алкаголь. Тут, опохмелившись, Лёша выпусціў галаву на кадку з капустай. Край дзежкі пераціснуў сонную артэрыю. Смерць наступіла ад удушша. Яго адпявалі па праваслаўным абрадзе і пахавалі на Паўночных могілках Мінска [2].

1993

Пасмяротна выйшаў зборнік "Выбраныя вершы". Пры жыцці практычна не публікаваўся, хаця пра яго ўнікальны паэтычны дар ведалі многія і копіі вершаў паэта хадзілі па руках сярод творчай інтэлігенцыі.

2003

У выдавецтве «Тэхнапрынт» папячыцельствам сябра паэта Мікалая Казлова выйшаў зборнік абраных вершаў Жданава «Заходні полюс зямны».

2010

Адбылася рэтраспектыўная групавая выстава "Беларускі авангард 1980-х - 1990-х".

2013

У Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва адбылася рэтраспектыва "З жыцця мутантаў, або Успамін аб будучыні" з работамі мастака з прыватных калекцый.

-

Сам мастак так казаў пра свае працы і пра сябе:

«Я нарадзіўся ў той дзень, калі памёр мой вялікі аднафамілец Андрэй Аляксандравіч Жданаў, галоўны сталінскі культуртрэгер. Пасля гэтага ўсё маё жыццё прайшло пад гэтым страшным, чорным знакам майго вялікага аднафамільца. І нейкім чынам я вызначаю сваё жыццё менавіта ў гэтых змрочных і бесчалавечных каардынатах…

Мяне цікавіць не тое каб людзі, я людзей не ўяўляю. Наогул мастацтва не адлюстроўвае людзей… Мяне хвалюе мутацыя, менавіта тая мутацыя, якая пачалася ў 17-м годзе і працягваецца да гэтага часу, і тое, што я малюю, — ёсць мутанты… гэтых людзей няма і ніколі не было… мутацыя…»

-

[1] У матэрыяле скарыстаны фрагменты тэксту Вольгі Рыбчынскай – ©

[2] З тэксту Дзмітрыя Строцава "АЛЯКСЕЙ ЖДАНАЎ ёд МІНСКАЯ ШКОЛА", 2013 – ©